ZORLUK İÇERİSİNDE BÜYÜYEN BİR YAŞAM: 5 VAKİT

  

 5 Vakit filmi Reha Erdem filmlerinin en iyisi olarak gösterilir.Film daha çok psikolojik drama türündedir.Film,aynı köyde fakirlik içerisinde yaşayan 3 tane çocuğun hayat hikaysini anlatmaktadır.Bu çocuklar Yıldız,Ömer ve Yakup'tur. Bu üçünün ailesi de köyde hayvancılıkla uğraşmaktadır.Yıldız,Ömer ve Yakup'u diğer akranlarından ayıran şey ise içlerinde ailelerine ve hayata karşı kin ve nefret taşımalarıdır.Yıldız,annesinden sürekli dayak yer ve okulda bu konuda arkadaşları tarafından alay konusu olur.Hatta yanlışlıkla kardeşinin bile yaralar.Ömer'in babası köyün imamıdır ve Ömer babasından çok fazla hoşlanmaz.Çünkü o da zamanında babasından şiddet görmüştür.Babası hastalandığı zaman onun iyileşmemesi için elinden geleni yapar,hatta ileri giderek ilaçlarını bile değiştirir.Ömer'in babasını sevmemesinin nedenlerinden biri de babasının Ömer'in kardeşine ondan daha fazla sevgi göstermesidir.Ona sürekli dualar öğretir ve matematik çalıştırır.Filmin diğer çocuk karakteri ise Yakup'tur.Yakup öğretmenine aşık bir çocuktur,arkadaşları bunu bilirler ama öğretmen bunun farkında değildir. Yakup'un babasına karşı olan nefreti ise babasını öğretmeni izlerken yakalamasıyla başlar.Filmin büyük çoğunluğu gece vakti geçmektedir,hava hep puslu ve yağmurludur.Bu da bize filmin havasının ne kadar dramatik olduğunu gösterir.Ömer'in ve Yakup'un daha çok küçük yaşta olmalarına rağmen sigara kullanmaları aslında onların psikolojik yapılarının ne kadar çökmüş olduğunu ortaya koymaktadır.Sigara aynı zamanda çocukların erkek olmaya başladıklarının bir göstergesidir.Film bize gerçek köy yaşantısının bütün doğallıklarını sunmaktadır.Reha Erdem araya hayvan seslerini de koyarak bu doğallığı ortaya koyar.Filmin bir sahnesinde Ömer,imam olan babası,annesi ve kardeşi fotoğraf çektirirler.Baba,anne ve kardeş fotoğraf çektirirken birbirlerine çok yakın dururlar.Ömer ise biraz daha uzaktır.Bu da ne kadar mutsuz olduğunu ve ailesi ile arasında ne kadar fazla bir mesafe olduğunu bize gösterir.Zamanında Metin Erksan'ın da yaptığı gibi Reha Erdem' de bu filminde toprak mülkiyeti konusunu kullanmıştır ama bu konu daha çok yardımcı konu niteliğindedir.Yaşlı bir dede zamanında toprağını Yıldız'ın babası ve Yakup'un babası arasında paylaştırmıştır ve bu ikili babalarının uyarıları üzerine yol ile toprakları arasına duvar örerler.Yıldız'ın babası hep övülen taraf olurken,Yakup'un babası ise hep eleştirilen ve şiddet gören taraftadır.Bu film içerisinde de öteki türk filmlerinde olduğu gibi doğu-batı karmaşası yer almaktadır.Bir tarafta hayvancılıkla geçinen,tarım yapan,ekmeğini taş fırında kendi yapan aileler varken,diğer tarafta modern,aydın ve hep okuyan bir öğretmen figürü yer almaktadır. Filmde ölüm çok fazla kullanılmaktadır.Filmin belli yerlerinde çocuk karakterlerin ölü bedenleri görülmektedir.Reha Erdem bu filmde doğa görüntülerini fazlasıyla kullanmıştır.Uzak çekimden köyün görüntüleri,bulutların,güneşin ve ayın hareketlerinin gözlenebilirliği buna örnektir.

  5 Vakit filmindeki en önemli zaman algısı ezandır.Filmin akıcılığı yavaş olduğundan vaktin geçtiği ezan vakitlerinden anlaşılmaktadır.Filmin zaman algısı dışındaki en önemli etkenlerinden biri de baba iktidarıdır.Bu da genel olarak doğu toplumlarındaki ataerkil yapıya dayanır.Ömer'in ödevini yapmadan ve babasından izin almadan dışarıya çıkamaması film içerisinden buna örnek olarak gösterilebilir.Ezan dışında bu köyün yaşam belirtilerinden biri de insanların günlük işleridir.İnsanlar tarlaya giderler,hayvancılık yaparlar,ekmek yaparlar.Bunlar o insanlar için rutin işlerdir.Zamanda aslında doğanın bir parçasıdır.Sabah olduğunu film içerisinde güneş doğduğunda,akşam olduğunu ise dolunay çıktığında görürüz.Bu da zamanın doğaya dahil olduğunu gösterir. Reha Erdem ,zamanı beş vakte ayırarak izleyicileri o zaman aralığında yaşayan küçük dağ köyüne sıkıştırmayı başarmıştır.Filmin dikkat çeken noktalarından bir tanesi de tersten başlamasıdır.Film yatsı vaktiyle başlar.Bunun nedeni ise filmin başlangıcında bir karmaşa olmasıdır.Bu karmaşa Ömer'in babasının rahatsızlanması üzerine Yakup'un evine giderek onun babasından ezanı okuması isteğidir.Hava aydınlandıkça çatışma ve uyuşmazlıklar azalmaktadır.Ailelerinin eziyetlerinden bıkan çocuklar tepelere çıkarlar ve oralarda uyurlar.Uyumalarının sebebi kendilerini orada daha rahat hissetmelerindendir.

  Film boyunca erken ergenlik yaşayan çocukların büyüme sancıları gösterilir.Film içerisinden Yıldız'ın okuduğu şiir buna örnek olarak gösterilebilir.Yıldız şiiri zorlanarak okur.Bu da onun büyürken ne kadar zorluk çektiğinin kanıtlarından biridir.Ergenlikle birlikte zorlu günler başlar.Filmde ödipal çatışma kavramı karşımıza çıkmaktadır.Ödipal çatışma,çocuğun karşı cinsten olan ebeveynine aşkıdır.Yıldız,babasına aşık bir kızdır.Özellikle Yıldız'ın babasının kucağına yattığı sahnede iki sevgili gibi görünürler.Yıldız'ın kardeşini düşürdüğü sahnede ise anne "oğlum" derken, baba "kızım" diye koşar.Yıldız,anne ile babasının cinsel birlikteliğini gördükten sonra büyük hayal kırıklığı yaşar.Ömer,film boyunca babasını öldürmek için planlar yapar.Burada psikanalizme bir gönderme vardır.Psikanalizm Freud'un babasının ölmesiyle başlar.Freud psikanalizm ile ilgili yaptığı araştırmalarda bundan sıkça faydalanmıştır.Ömer'in babası her ne kadar Ömer'i döven,ona katı davranan biri gibi görünsede  aynı zamanda Ömer'e birçok şeyi de öğretmiştir.Ömer'in tepede ezan okuduğu sahne ve Ali'nin babası gibi dua öğrenmesi onların babayla özdeşleştiklerini bize göstermektedir.Film boyunca çocuk karakterlerin de iyi ve kötü yanları görülmektedir.Ömer babasını öldürmek için camı sonuna kadar açar ama aynı zamanda kardeşi üşümesin diye gidip onun üstünü örter.Babasını nasıl öldüreceğini düşünürken ufacık bir kuşun ölmesine çok üzülür.Babasını zehirlemesi için akrep getirir ama evde kardeşinin ve annesininde olduğunu hatırlayınca bundan vazgeçer.Filmin ana temalarından biri de kardeş kıskançlığıdır.Bu rekabeti ebeveynler daha da körüklerlerler.Yıldız'ın ve Yakup'un babalarının,babaları tarafından azarlandıkları sahneler buna örnek olarak gösterilebilir. Kardeşlik aynı zamanda cinsel ilişkinin de kanıtıdır.Bu,filmde zaman zaman ebeveynler üzerinden zaman zaman da hayvanlar üzerinden gösterilir.Kardeşlik sadece cinsel ilişkiyle olmamaktadır.Arkadaşlık ilişkileri de kardeşliğe yol açabilir.Ömer ile Yakup'un kimseye anlatamadıkları rüyaları birbirlerine anlatmaları,birbirleriyle olan dayanışmaları ve birbirlerini kan kardeşi ilan etmeleri bunun en büyük kanıtırdır.Aynı zamanda böyle yaparak ödipal karmaşanın yarattığı sıkıntıya çare bulmaya çalışırlar.Arkadaşlık onların ailelerine karşı olan gerginliklerini azaltır.Bu karakterler aynı zamanda kimlik arayışı içerisindedir.Yıldız,önlüğünü çıkartır ve kardeşine bakmaya çalışır.Yıldız,çocukluk ile kadınlık arasında sıkışıp kalmıştır.

  Beş Vakit filmi İslam mitolojisi ile ilişkilendirilebilir.Filmin içerisindeki çocuk karakterlerin isimlerine bakılacak olursa hepsi peygamber adıdır.Ömer,Ali,Yakup,Davut ve İsmail.Bu karakterler sadece isim olarak değil karakter ve harektler olarakta bu peygamberlere benzetilebilirler.İsmail babası tarafından Allah'a kurban edilmek üzereyken yerine koç yollanan peygamberdir.Filmde ise İsmail'in sağ salim kurtulmasıyla onun adına kurban kesildiği görülmektedir.Davut,koyun güden,güçlü,cesur bir peygamberdir.Filmdeki Davut karakterinin ise çobanlık yaptığı ve vahşi hayvanları yakalayabilecek kadar cesur bir karakter olduğu görülmektedir.Yakup ise aynı Yakup peygamber gibi dürüst,sakin ve akıllı bir yapıya sahiptir.Beş Vakit filminde steadicam çekimleri çok fazla kullanılmıştır.Steadicam ile çocuklar yolda yürüken arkadan takip edilmektedir.Bu sanki çocuklar birileri tarafından korunuyormuş hissini uyandırabilir.Film dramatik bir yapıda olduğu için yakın çekimler daha fazla kullanılmıştır.

   Beş Vakit filminde birbirinden ayrılmayan iki kavram bize eşlik eder.Bunlar doğum ve ölümdür.Gece ile başlayan filmde sabaha gelindiğinde çocukların büyüdüğü görülür.Yıldız'ın anne babasını birlikte gördüğü an,Yakup'un kardeşi doğunca babasının kardeşine dua ettiği an,Ömer'in ise babasını affettiği an onların büyüdüğü andır.

                                                                                                         

                                                        Kutlay ZEREY