5 Vakit filmi Reha Erdem filmlerinin en iyisi
olarak gösterilir.Film daha çok psikolojik drama türündedir.Film,aynı köyde
fakirlik içerisinde yaşayan 3 tane çocuğun hayat hikaysini anlatmaktadır.Bu
çocuklar Yıldız,Ömer ve Yakup'tur. Bu üçünün ailesi de köyde hayvancılıkla
uğraşmaktadır.Yıldız,Ömer ve Yakup'u diğer akranlarından ayıran şey ise
içlerinde ailelerine ve hayata karşı kin ve nefret
taşımalarıdır.Yıldız,annesinden sürekli dayak yer ve okulda bu konuda
arkadaşları tarafından alay konusu olur.Hatta yanlışlıkla kardeşinin bile
yaralar.Ömer'in babası köyün imamıdır ve Ömer babasından çok fazla
hoşlanmaz.Çünkü o da zamanında babasından şiddet görmüştür.Babası hastalandığı
zaman onun iyileşmemesi için elinden geleni yapar,hatta ileri giderek
ilaçlarını bile değiştirir.Ömer'in babasını sevmemesinin nedenlerinden biri de
babasının Ömer'in kardeşine ondan daha fazla sevgi göstermesidir.Ona sürekli
dualar öğretir ve matematik çalıştırır.Filmin diğer çocuk karakteri ise
Yakup'tur.Yakup öğretmenine aşık bir çocuktur,arkadaşları bunu bilirler ama
öğretmen bunun farkında değildir. Yakup'un babasına karşı olan nefreti ise
babasını öğretmeni izlerken yakalamasıyla başlar.Filmin büyük çoğunluğu gece
vakti geçmektedir,hava hep puslu ve yağmurludur.Bu da bize filmin havasının ne
kadar dramatik olduğunu gösterir.Ömer'in ve Yakup'un daha çok küçük yaşta
olmalarına rağmen sigara kullanmaları aslında onların psikolojik yapılarının ne
kadar çökmüş olduğunu ortaya koymaktadır.Sigara aynı zamanda çocukların erkek
olmaya başladıklarının bir göstergesidir.Film bize gerçek köy yaşantısının
bütün doğallıklarını sunmaktadır.Reha Erdem araya hayvan seslerini de koyarak
bu doğallığı ortaya koyar.Filmin bir sahnesinde Ömer,imam olan babası,annesi ve
kardeşi fotoğraf çektirirler.Baba,anne ve kardeş fotoğraf çektirirken
birbirlerine çok yakın dururlar.Ömer ise biraz daha uzaktır.Bu da ne kadar
mutsuz olduğunu ve ailesi ile arasında ne kadar fazla bir mesafe olduğunu bize
gösterir.Zamanında Metin Erksan'ın da yaptığı gibi Reha Erdem' de bu filminde
toprak mülkiyeti konusunu kullanmıştır ama bu konu daha çok yardımcı konu
niteliğindedir.Yaşlı bir dede zamanında toprağını Yıldız'ın babası ve Yakup'un
babası arasında paylaştırmıştır ve bu ikili babalarının uyarıları üzerine yol
ile toprakları arasına duvar örerler.Yıldız'ın babası hep övülen taraf
olurken,Yakup'un babası ise hep eleştirilen ve şiddet gören taraftadır.Bu film
içerisinde de öteki türk filmlerinde olduğu gibi doğu-batı karmaşası yer
almaktadır.Bir tarafta hayvancılıkla geçinen,tarım yapan,ekmeğini taş fırında
kendi yapan aileler varken,diğer tarafta modern,aydın ve hep okuyan bir
öğretmen figürü yer almaktadır. Filmde ölüm çok fazla kullanılmaktadır.Filmin
belli yerlerinde çocuk karakterlerin ölü bedenleri görülmektedir.Reha Erdem bu
filmde doğa görüntülerini fazlasıyla kullanmıştır.Uzak çekimden köyün
görüntüleri,bulutların,güneşin ve ayın hareketlerinin gözlenebilirliği buna
örnektir.
5 Vakit filmindeki en önemli zaman algısı
ezandır.Filmin akıcılığı yavaş olduğundan vaktin geçtiği ezan vakitlerinden
anlaşılmaktadır.Filmin zaman algısı dışındaki en önemli etkenlerinden biri de
baba iktidarıdır.Bu da genel olarak doğu toplumlarındaki ataerkil yapıya
dayanır.Ömer'in ödevini yapmadan ve babasından izin almadan dışarıya çıkamaması
film içerisinden buna örnek olarak gösterilebilir.Ezan dışında bu köyün yaşam
belirtilerinden biri de insanların günlük işleridir.İnsanlar tarlaya
giderler,hayvancılık yaparlar,ekmek yaparlar.Bunlar o insanlar için rutin
işlerdir.Zamanda aslında doğanın bir parçasıdır.Sabah olduğunu film içerisinde
güneş doğduğunda,akşam olduğunu ise dolunay çıktığında görürüz.Bu da zamanın
doğaya dahil olduğunu gösterir. Reha Erdem ,zamanı beş vakte ayırarak
izleyicileri o zaman aralığında yaşayan küçük dağ köyüne sıkıştırmayı
başarmıştır.Filmin dikkat çeken noktalarından bir tanesi de tersten
başlamasıdır.Film yatsı vaktiyle başlar.Bunun nedeni ise filmin başlangıcında
bir karmaşa olmasıdır.Bu karmaşa Ömer'in babasının rahatsızlanması üzerine
Yakup'un evine giderek onun babasından ezanı okuması isteğidir.Hava
aydınlandıkça çatışma ve uyuşmazlıklar azalmaktadır.Ailelerinin eziyetlerinden
bıkan çocuklar tepelere çıkarlar ve oralarda uyurlar.Uyumalarının sebebi
kendilerini orada daha rahat hissetmelerindendir.
Film boyunca erken ergenlik yaşayan
çocukların büyüme sancıları gösterilir.Film içerisinden Yıldız'ın okuduğu şiir
buna örnek olarak gösterilebilir.Yıldız şiiri zorlanarak okur.Bu da onun
büyürken ne kadar zorluk çektiğinin kanıtlarından biridir.Ergenlikle birlikte
zorlu günler başlar.Filmde ödipal çatışma kavramı karşımıza çıkmaktadır.Ödipal
çatışma,çocuğun karşı cinsten olan ebeveynine aşkıdır.Yıldız,babasına aşık bir
kızdır.Özellikle Yıldız'ın babasının kucağına yattığı sahnede iki sevgili gibi
görünürler.Yıldız'ın kardeşini düşürdüğü sahnede ise anne "oğlum"
derken, baba "kızım" diye koşar.Yıldız,anne ile babasının cinsel
birlikteliğini gördükten sonra büyük hayal kırıklığı yaşar.Ömer,film boyunca
babasını öldürmek için planlar yapar.Burada psikanalizme bir gönderme vardır.Psikanalizm
Freud'un babasının ölmesiyle başlar.Freud psikanalizm ile ilgili yaptığı
araştırmalarda bundan sıkça faydalanmıştır.Ömer'in babası her ne kadar Ömer'i
döven,ona katı davranan biri gibi görünsede
aynı zamanda Ömer'e birçok şeyi de öğretmiştir.Ömer'in tepede ezan
okuduğu sahne ve Ali'nin babası gibi dua öğrenmesi onların babayla
özdeşleştiklerini bize göstermektedir.Film boyunca çocuk karakterlerin de iyi
ve kötü yanları görülmektedir.Ömer babasını öldürmek için camı sonuna kadar
açar ama aynı zamanda kardeşi üşümesin diye gidip onun üstünü örter.Babasını
nasıl öldüreceğini düşünürken ufacık bir kuşun ölmesine çok üzülür.Babasını
zehirlemesi için akrep getirir ama evde kardeşinin ve annesininde olduğunu
hatırlayınca bundan vazgeçer.Filmin ana temalarından biri de kardeş
kıskançlığıdır.Bu rekabeti ebeveynler daha da körüklerlerler.Yıldız'ın ve
Yakup'un babalarının,babaları tarafından azarlandıkları sahneler buna örnek
olarak gösterilebilir. Kardeşlik aynı zamanda cinsel ilişkinin de kanıtıdır.Bu,filmde
zaman zaman ebeveynler üzerinden zaman zaman da hayvanlar üzerinden
gösterilir.Kardeşlik sadece cinsel ilişkiyle olmamaktadır.Arkadaşlık ilişkileri
de kardeşliğe yol açabilir.Ömer ile Yakup'un kimseye anlatamadıkları rüyaları
birbirlerine anlatmaları,birbirleriyle olan dayanışmaları ve birbirlerini kan
kardeşi ilan etmeleri bunun en büyük kanıtırdır.Aynı zamanda böyle yaparak
ödipal karmaşanın yarattığı sıkıntıya çare bulmaya çalışırlar.Arkadaşlık
onların ailelerine karşı olan gerginliklerini azaltır.Bu karakterler aynı
zamanda kimlik arayışı içerisindedir.Yıldız,önlüğünü çıkartır ve kardeşine
bakmaya çalışır.Yıldız,çocukluk ile kadınlık arasında sıkışıp kalmıştır.
Beş Vakit filmi İslam mitolojisi ile
ilişkilendirilebilir.Filmin içerisindeki çocuk karakterlerin isimlerine
bakılacak olursa hepsi peygamber adıdır.Ömer,Ali,Yakup,Davut ve İsmail.Bu
karakterler sadece isim olarak değil karakter ve harektler olarakta bu
peygamberlere benzetilebilirler.İsmail babası tarafından Allah'a kurban edilmek
üzereyken yerine koç yollanan peygamberdir.Filmde ise İsmail'in sağ salim
kurtulmasıyla onun adına kurban kesildiği görülmektedir.Davut,koyun
güden,güçlü,cesur bir peygamberdir.Filmdeki Davut karakterinin ise çobanlık
yaptığı ve vahşi hayvanları yakalayabilecek kadar cesur bir karakter olduğu
görülmektedir.Yakup ise aynı Yakup peygamber gibi dürüst,sakin ve akıllı bir
yapıya sahiptir.Beş Vakit filminde steadicam çekimleri çok fazla
kullanılmıştır.Steadicam ile çocuklar yolda yürüken arkadan takip edilmektedir.Bu
sanki çocuklar birileri tarafından korunuyormuş hissini uyandırabilir.Film
dramatik bir yapıda olduğu için yakın çekimler daha fazla kullanılmıştır.
Beş Vakit filminde birbirinden ayrılmayan
iki kavram bize eşlik eder.Bunlar doğum ve ölümdür.Gece ile başlayan filmde
sabaha gelindiğinde çocukların büyüdüğü görülür.Yıldız'ın anne babasını
birlikte gördüğü an,Yakup'un kardeşi doğunca babasının kardeşine dua ettiği
an,Ömer'in ise babasını affettiği an onların büyüdüğü andır.
Kutlay ZEREY
